KARS: BEYAZIN BÜYÜSÜ

Başlık film afişi gibi oldu ama Kars'a da bu yakışır bence :) Kaç tane şehrimiz durup da binalarının resmini çekebileceğiniz kadar güzel bir mimariye veya donmuş bir gölün üzerinde oturup çay içebileceğiniz doğa harikalarına sahip? Nüfusu ülkemizdeki bir çok ilçeden bile küçük olan bu şirin kent tarihiyle, gastronomik olanaklarıyla ve cana yakın insanlarıyla size kendini sevdirecek.

KARS HAKKINDA

Eski Ermeni başkenti de olan Kars (Pakraduni Hanedanlığı, 10.yüzyıl.)  Türkiye'deki sınırlı sayıda başkentlik yapmış illerimizden biri. Yerleşim tarihi o kadar eskiye dayanıyor ki Alt Paleolotik Dönemden dahi bir çok eserler ortaya çıkabiliyor.

Bu topraklara Persler, Ermeniler,Urartular gibi bir çok toplum hükmetmiş ve  en nihayetinde Selçuklular döneminde Türk toprakları arasına katılmıştır.

Kars hakkında bilinmesi gereken bir önemli bilgi daha da vardır ki. o da bölgenin 93 harbinden sonra 40 yıl Rus İmparatorluğunun himayesinde kalmış olmasıdır. Bu o zamanlar her ne kadar can sıkıcı bir durum olsa da şu an Rusların bıraktığı enfes mimari Kars'ı Kars yapan etmenlerden biri olmuş durumda.

KARS'A NE ZAMAN NASIL GİDİLİR?

Kars'a kesinlikle ve kesinlikle kışın gidilir. Ne yapıp edip planlarınızı da buna göre yapın. Zaten yazın ortasında hadi ben Kars'a gidiyorum diyen pek olmaz bence zaten de yine de söyleyelim :)  O donmuş Çıldır Gölü'nün üzerinden gezmeden, karla kapla Rus mimarisini görmeden gelmeyin.

Ulaşım için ise Erzurum'da olduğu gibi 3 şekilde yani kara,hava ve tren yolu ile seyahat edebilirsiniz. Tren için buradan Alternatif Doğu Ekpresi turuma göz atabilirsiniz. Bunu dışında yine şahsi aracınızla gelebilir veya Kars Havalimanını kullanarak doğrudan Kars'a ayak basabilirsiniz.

KARS'DA NE YAPILIR NERELER GEZİLİR?

Kars'a gelmeden önce aklımda yapılacak şeylerin üstün körü bir listesi vardı ancak Türkiye'deki bir çok ilçeden küçük bu il beni şaşırttı diyebilirim. Yanlış anlaşılma olmasın. Burada gezilecek yer, tarihi eser eşi görülmemiş boyutta felan değil. Ancak olan şeyler o kadar kaliteli ve şehrin ruhu o kadar kendine özgü ki bir şekilde sevdiriyor sizi. Bir kere insanları sıcak buranın. Klasik muhafazakar bir doğu ilinde değilsiniz. İsteyen içkisini içiyor, rahatça geziyor, eğleniyor. Tabi 70.000 (resmi olarak 100.000'in biraz üzerinde ancak şehir genelde o nüfusa sahip deği) 'lik küçücük bir ilimize nazaran söylüyorum bunları. Size çok güzel bir tüyo daha vereyim. Şayet öğrenciyseniz seçim dönemizde hayat kurtarır :) Batum size otobüsle sadece 5 saat mesafede. Pasaportsuz, vizesiz Türkiye'nin bir iline gider gibi gider sağlam bir eğlenip geri dönebilirsiniz. Doğal güzellik mi istiyorsunuz? Artvin'de yine 4 saatlik mesafede sizi bekliyor. Yani gerçek bir gezginseniz turunuzu genişletip Doğu turundan Karadeniz turuna oradan da Gürcistan turuna bağlayabilirsiniz.

 Gelelim Kars'ın özeline. Kars için 2 gece yada 3 gecenizi ayırmanızı önerebilirim. İlk gün Çıldır Gölü ve Ani Harabeleri gezisi yapabilir, ikinci gün Kars'ın ara sokaklarında kaybolup yerel lezzetlerini deneyebilirsiniz. Üçüncü gün ise isteğinize bağlı olarak Sarıkamış'ta kayak yapabilir ya da Kars'ta bir gün daha az kalabilirsiniz.

Çıldır Gölü ve Ani Harabeleri gezisi için araç kiralamanız şart. Keza toplu taşıma ile buralara ulaşmanız hem zahmetli hem de yol boyunca görebileceğiniz bir çok güzelliği kaçırmış olacaksınız.
Ben Alemdaroğlu Oto Kiralama'dan gayet temiz bir Symbol'ü 100 TL'ye kiraladım. Siz de buradan veya başka bir yerden bu fiyat aralıklarında bir araç bulabilir, Kars'ın keyfini daha güzel çıkarabilirsiniz.

Nerelerde Gezmeli?

Ani Harabeleri:

Çıldır gölünde altın vuruş yapmadan önce ani harabelerine uğrayabilirsiniz zaten Kars'a daha yakın olduğu için de seyahate buradan başlamak işinizi kolaylaştıracaktır. Ani Harabeleri oldukça geniş bir alana yayılmış Ermeni, Bizans ve Selçuklu dönemi eserlerinden oluşuyor. Ana yolu takip ettiğiniz taktirde sağda,solda tüm yapıları görerek gidersiniz zaten. Kaçırmanızın olanağı yok. Ben burada tek tek binalara değinmeyeceğim ama belli başkı bir kaç tüyo verelim yine de :)

Ani Harabeleri bir çok yapıdan oluşuyor oluşmasına da ne, nerede, kimden kalma çok da bilgi edinemiyorsunuz. Yönlendirici ve bilgilendirici tabelalar Türkiye'nin hemen her yerinde olduğu gibi burada da yeterli değil. Olanlar ise ya sökülmüş ya da okunacak durumda değil. Bir de Muhittin. Sen ne ayaksın olum? O kilisenin tepesine nasıl çıktın? Hadi çıktın Nurgül'le aşkını kazıdında ne oldu ortodoks kilisesine hain?  Gezerken tarihin mi ayak izini takip ediyorsunuz yoksa Muhittin'in mi yer yer karıştırabilirsiniz. Çünkü Muhittin ve bilimum arkadaşları Mahmut,Erkan vs. her yerdeler!

Neyse, dediğim gibi burada bir çok devletin, çeşitli amaçlarla yaptırdığı farklı dönemlere ait bıraktığı bir çok parçadan oluşan yapılar var .Bunlardan biri olan Ebu'l Manuçehr Cami'sine uğramışken kesinlikle bir fotoğraf çektirmek isteyeceksiniz. Burası Ermenistan'la sınırımızı oluşturan Arpaçay'a ve köprüye hakim bir mevkide çok güzel bir yapı. Ayrıca ırmağın hemen karşısının Ermenistan olduğunu bilmek farklı duygular yaşatacaktır sizlere de (Çok iddalı oldu ama bana yaşattı valla!).

Biz gezerken bir çok kişinin gözü Selçuklu döneminden kalma iç kaleye gitmeye yemedi :) Ama siz gitmişken tüm bölgeye hakim bu tepeyi tırmanın ve manzaranın keyfini çıkarın. Pişman olmayacaksınız.

Arpaçay ve Ermenistan

Ani Kuzey Surları.

Yürürken irili ufaklı bir çok yapıya denk geleceksiniz.

Ani harabelerini gezdikten sonra artık Çıldır gölüne geçebiliriz.

Çıldır Gölü: 

Çıldır gölü Kars merkeze yaklaşık 45 dk. uzaklıkta, uzun bir hat üzerinde girilebilecek bir çok  noktadan oluşuyor. Tabi ki herhangi bir yerden gitmek durumunda kar motoru, ata binme ve gölün enfes sarı balğını yeme şansını kaçırmış oluyorsunuz. Dolayısıyla en iyi tercih bölgede bir restoran bulup burada göle giriş yapmak. Çünkü çoğu restoranın çevresinde bu tür aktiveteler toplanmış durumda. Biz ise öneri üzerine Günay'ın Yeri'ni tercih ettik. Bazı rehberlerde Atalay'ın Yeri önerilmiş olsa da burasını da gayet beğendiğimi söyleyebilirim. Eğer açsanız önceden telefon açıp rezervasyon yapmanızı öneririm. Zira bir turist grubuna denk gelirseniz bir hayli beklemek zorunda kalabilirsiniz. Hemen restoranın önünde atlı araba, kar motoru ve balık tutan bir grup sizi bekliyor olacak. Bunlardan birini seçip çıldır gölünün keyfini çıkarabilirsiniz. At arabasının fiyatı 20 TL kar motoru ise 40 TL. Biz hakkımızı kar motorundan yana kullandık.

Buraya gelmeden önce kameranızın pillerini hazırlayın çünkü bir hayli ihtiyacınız olacak :) Hele ki gün batımını yakalarsanız tadından yenmez. Günay'ın yerine gelirseniz hemen karşıdaki küçük adaya da uğramanızı öneririm.

Tercihinizi atlı kızaklardan yana da kullanabilirsiniz.

E buraya kadar gelmişken :))

Sarıkamış Kayak Tesisleri: 

(İnternet arşivi)

Eğer vaktiniz varsa ve kayak yapmak istiyorsanız Sarıkamış sizin için güzel bir seçenek olabilir. Bölgede bir çok lüks otel ve kayma rampaları bulunuyor. Bunlar bir Uludağ ve Erciyes'deki kadar çeşitli olmasa da tutkunlarından aldığımız bilgilere göre buranın tatı başka. Biz diyenlerin yalancısıyız valla. Ayrıca Alp'ler dışında kristal kar bulabileceğiniz yegane yer Sarıkamış. Bu kar bilindik kardan (detarjan reklamı gibi oldu) biraz daha kuru ve topaklanması zor bir kar. Ayrıca burasının diğer bölgelere gayet sakin ve çam ağaçlarıyla muhteşem bir manazaraya da sahip olduğunu söylüyorlar. Yani kayak yapmak ilginizi çekiyorsa uğrayabilirsiniz. Ben bir yere gittiğimde başka yerlerde yapamayacağımı düşündüğüm şeylere odaklandığım için gitmeyi tercih etmedim. Ama tercih sizin. Ayrıca hemen yanı başındaki Palandöken'de sizler için başka bir alternatifo


Gelelim Kars merkezinde neler yapabiliriz, nerelere gidebiliriz?

Kars Merkezi:

Nerede kalınır?

Kars merkezinde otel ücretleri eli yüzü düzgün bir yer için 100 TL'den başlamakla birlikte eski Rus mimarisi ve Kars'ın antik dokusunu yaşamak istiyorsanız en az 300-350 TL' yi gözden çıkarmanız gerekiyor. Kars'ta bu dokuyu yakalayabileceğiniz en iyi yerler Katarina Sarayı ve Cheltikov Otel. Katarina Sarayı 2.Çar Nikola döneminde hasta oğlu Aleksi için bir rahatlama merkezi ve av köşkü olarak yapılan yapı yakın bir zamana kadar virane durumdaydı ( böyle yapılar nasıl kendi haline burakılır akıl alır gibi değil ). Taki bir özel girişimci tarafından tadila sokularak otel olarak hizmete açılana kadar. İyi ki de açıldı yoksa kimsenin buraları sahipleneceği de yoktu. Bizim Muhittin'in Nurgül'le olan aşkını ölümsüzleştireceği bir binadan fazlası olamayacaktı.

Hemen ırmağın yanına konuşlanmış olan Katarina Sarayı'nın kaleden görünümü.

Cheltikov otel ise Rus döneminde konak, opera binası (keşke şimdi de opera binası olsa vb. gibi görevler aldıktan sonra otel olana kadar bir çok dönüşüm geçirmiş ve nihayetinde 2011 yılında otele dönüştürülerek bugünkü halini almış.






Bunun dışında kalabileceğiniz daha ucuz ve makul alternetifler ise Kars Konal Otel, Sim-Er otel yada en ucuz klasmandan Temel Otel. Bütçenize ve mevsim durumuna göre otelleri arayabilir müsaitlik ve fiyatlar hakkında bilgi alabilirsiniz.

Nereleri gezmeli?

Kars Kalesi:

1153 yılında Selçuklular'a bağlı Saltuklu Sultanı Melik İzzedin'in tarafından yaptırılan bu kale, hale bütünlüğünü koruması ve muhteşem manzarasıyla gerçekten görülmeyi hakediyor. Kaleye ulaşmak için iki seçeneğiniz var. Biri hemen kalenin ön patikasındaki yolu takip edip yürümek ya da aracınız varsa kaleye arka kapıdan dolanan yoldan girmek. Ancak arka taraftaki yoldan gidecekseniz bunun için araçla bayağı dolanmanız gerektiğini söylemeliyim. Yine bu yoldan giderken Katarina Sarayı'nı da görme şansınız var. Ancak her ne yolla giderseniz gidip göreceğiniz manzara için değecektir.

Kars Kalesi üzerinden şehir manzarası.

Kalenin içinden bir görünüm.

Süt Fabrikası: 1985'e  kadar çalışır durumda olan bu yapı yine Rus döneminden kalma yapılara güzel bir örnek.

Havariler Klisesi (Kümbet Cami) : 

10.yüzyılda  Bagratlı Krallığı tarafından yapılan bu kilise-cami Ermeni'lerden günümüze gelen nadide örneklerden bir tanesi.

Kars Fethiye Cami:

 Fethiye Camisi 19.yüzyılın başlarında kilise olarak inşa edilen bu yapı Kars'ın Rus işgalinden kurtluşundan sonra cami haline getirilerek günümüze ulaşmıştır.

Kars Müzesi: 

Üst katı Etnoğrafya alt katı Arkeoloji müzesi şekline hazırlanan Kars Müzesi çok geniş olmasada ücretsiz oluşu ve içerdiği orjinal bazı eseleriyle ziyaret edilmeyi hakediyor. Ayrıca bir T-Rex kemiği de bonus için sizi bekliyor olacak. İngiltere'deki örnekleriyle kıyaslanmayacak olsa da bir Jurassic Park nesili için yine de tatlı bir süpriz :)

Kars Müzesi

Kanlı Tabya:

Şehir çıkışında yer alan bu yapı,ismini, Ruslar'ın yaptığı gece baskınında 600 kişilik bir tabur askerimizin şehit edilmesinden alıyor. Yakın bir zamana kadar başıboş olan bu yapı daha sonra tadilata sokularak geçtiğimiz yıl hizmete açıldı. Aynı zamanda daha önceden Kars Müzesinde bulunan , Kars Antlaşması için Kars’a gelen Rus generallerinin Kazım Karabekir Paşa’ya hediye ettiği Beyaz Vagon da sergilenmek üzere Kanlı Tabya bahçesine getirildi.

Bunlar dışında şehir içinde gezerken diğer Rus dönemi yapılarına da rastlayabilirsiniz.Bunların bazıları:

*Kafkas Üniversitesi Devlet Konservatuarı
*Defterdarlık Binası
*İsmet Paşa İlköğretim Okulu
*Kars Sanayi ve Ticaret Odası
*Valilik Binası
*Kars İl Sağlık Müdürlüğü
*Gazi Kars Anadolu Lisesi
*Tuncer Güvensoy Evi

 olup hemen hepsi şehir merkezine dağıldığı için hepsini küçük bir şehir turuyla görebilirsiniz. Zaten yürürken isimli-isimsiz bir çok eski yapı daha göreceksiniz. Ayrıca Namık Kemal Evi'nde aşık atışmaları izleyebilir, hemen yanındaki Karahanoğlu Taş Köprüsünü ve Mazlumağa-Topçuoğlu hamamlarını ziyater edebilirsiniz.

Bunlar dışında yapabileceğiniz en önemli gezi ise gravyer peynirinin üretildiği yer olan Boğatepe köyü.

Boğatepe Köyü:

Geleneksel yerleri gezmeyi seviyorsanız, ve yaklaşık 100 yıllık tarihi olan gravyer peynirinin İsviçre'li bir gezgin-girişimciden bu günlere nasıl geldiğini merak ediyorsanız buraya da uğramadan geçmeyin derim. Buradan bulunan Zavat Eko Peynir Müzesi'nde peynirin yapılış aşamasından, kullanılan malzemelere kadar bir çok konuda geniş bilgi almanız da münkün.

YEME-İÇME REHBERİ:

Eğer benim gibi obursanız Kars sizi çok mutlu edecek :) Taze otlanmış mera danalarından, el yapımı peynirlerine kadar midenize balayı yaptırabileceğinız bir çok lezzet var Kars'ta. Tüm bunların arasında benim favorim Azeri kökenli piti oldu. Onun dışında kaz eti, hangel, piroşki, yoğurt kebabı, gravyer ve umaç helvası da tattığımız diğer lezzetler oldu. Gelelim bunları nerede yediğimize?

Han-ı Hanedan: Aslında ben öyle çokta Kaz eti hayranı sayılmam. Ama güzel bir Süryani şarabı ile bu güzel teklife asla hayır diyemem. Eğer sizde benim gibi düşünüyorsanız içki de bulabileceğiniz bu güzel mekana rezervasyon yapıp gidebilirsiniz. Kaz sevmiyorsanız, biftek de deneyebilirsiniz.

Kristal Lokantası: İşte benim favorim. Gerekse tamamen evinizde hissedeceğiniz dekorasyonu gerekse harika ötesi pitisiyle kafamda mutluluk baloncukları çıkmasına sebep olan mekana sizin de gitmenizi şiddetle öneriyorum. Ancak adres olarak Tripadvisor'daki eski adrese gitmeyin. Yeni yeri Kars kalesine bir hayli yakın. Telefonla sorabilirsiniz. Ben oradayken bir köpek sahiplenmişlerdi sokaktan bir kaç aylık. Hala oradaysa benim yerime de sevin :)

Bu daha başlangıç. Önce ekmeklerini doğrayıp suyunu tabağın içine döküyorsunuz. Bu ekmekler o kadar lezzetli ki ana yemeği unutturdu bir an için. Ama daha sonrasında hemen yanındaki kuzu etini de içine karışıtırıp ezdikten sonra asıl cümbüş başlıyor :)

Yemeğinizi yerken evinizde hissedeceksiniz.

Kars Kav Evi: Bu restorana yemekten çok, gösteriler için gitmenizi öneririm. Zira buradan çok daha iyi yemek yapan yerler var Kars'ta ancak güzel bir Kafkas oyunu eşliğinde, bir şeyler yemek istiyorsanız buraya uğrayın. Ancak rezarvasyon yaptırmayı unutmayın çünkü akşamları bir hayli kalabalık olabiliyor.

Kamer Restoran: Biz burada Hangel, Piroşki, Çin Seddi, Yoğırt Kebabı yedik. Bunların bazıları farkettiğiniz üzere geleneksel yemekler değil. Dolayısıyla daha farklı lezzetler denemek istiyorsanız burası ideal durağınız olabilir. Ancak Hangel konusunda hayal kırıklığına uğradığımı söyleyebilirim. Mekanın kötü yaptığını düşünmüyorum. Bu da çok Hangel'in kendisiyle alakalı. Açıkcası karşımda için boş düz mantı tadında bir şey de beklemiyordum. En azından karşımda halay çeken bir sosla halay başı olacağımı düşünüyordum ama kısmet değilmiş. Çifte telli ile idare ettik :(

Çin Seddi.

Puşkin Restoran: Ben dekorasyon hastayım kardeşim, dekorasyon fırlatın bana diyorsanız, burası sizin yeriniz. Eski Rus taş yapısı ve ahşabın uyumu sizi mutlu hissettirecektir.

Sini Ev Yemekleri: Tabi buraya kadar gelmişken güzelce bir kars peyniri, balı , tereyağı yememek olmazdı. Kahvaltı arayışı olanların isteklerini karşılayacak bir yer.

Kılıçoğlu Pastanesi: Önünden geçerken, daha girişiyle beni vuran, tatlıları ortalama üstü şık mı şık tatlı bir mekan. 

Brother's Milk Bar: Girdiğinizde "What's going on here? (Lanet olası fedareller!)" diyebileceğiniz bir mekan daha Kars'ta. Biz midemizi , Kars'ta bizi şaşırtmaya devam ediyor. İnsan Kars'ta böyle mekanları görünce daha bir sevindirik oluyor nedense. Vizyon sahibi insanlarımız her yerde. 

Kahve için diğer alternatifler:


Kahveland:

Osmanlı Kafe:

Bir de biz uğrayamasakta Craft Coffee No 74 adlı mekanın da görülesi, orjinal bir mekan olduğunu duymuştuk. Oraya da bir uğrayabilirsiniz.

Boğatepe Köyü: Evet köyün tamamı :) Gravyer peyniri veya kaşar deneyecekseniz en geleneksel yöntemlerle en taze ürünü tabiki üretim merkezinde bulabilirsiniz. Onun dışında Kars'ta her köşe başında peynirci bulacaksınız zaten. Fiyatları Gravyer peyniri için an itibariyle 55-65 TL arasında. Satın almadan önce tatabilir. Kararınızı ona göre verebilirsiniz.


Kısacası biz Kars'ı çok sevdik. Beklediğimizden çok fazlasını bizi bir çok kez şaşırtarak vermeyi başardı Kars.  Kah yemekleri, kah konuşkan ve sevecen esnafı kah ise aniden beliren şaşırtıcı mimari süprizleriyle her daim yaptı bunu. Ayrıca Kars insanlarında ilginç bir şekilde bir çok hikaye var. Konuşmaya başladıktan sonra emin olun bir süre sonra sohbet derinleşecek 60-70'lerde olan bir olaya ya da Rus döneminden hikayelere dönecektir.

Kısacası Türkiye'nin başka yüzlerini görmek istiyorsanız Kars sizi sıcak kanlı insalarıyla ağırlamaya hazır. Giderken sıkı giyinmeyi unutmayın (içlik candır) :)